Türkiye’de AFETLER ve Psikolojik İlk Yardım

Ülkemizde gerçekleşen birçok doğal afetlerin ekonomik, sosyal, bireysel ve toplumsal yaşantımızı büyük oranda etkilediği bilinen bir gerçektir. Özellikle Deprem kuşağında yer alan ülkemizde, hepimizin hafızalarına kazınan birçok doğal afet gerçekleşmiş bulunmaktadır. “Doğal Afetler Raporu’na göre 2023 yılında küresel doğal afetler toplam 380 milyar dolarlık ekonomik kayba neden olmuştur. 2023 yılındaki tüm ekonomik kayıpların yaklaşık dörtte biri ise Türkiye ve Suriye’de meydana gelen depremlerden kaynaklanmıştır.” Bu kayıpların birde psikolojik sağlığımızı toparlamak için kullanılan kısımı da bulunmaktadır.

Afetlerin kişilerde korku, kaygı, suça yönelik eylemlere başvurma, aile ilişkilerinin bozulması, ruh sağlığının bozulması, öfke ve suçlayıcı yaklaşımda bulunma, davranışsal olarak aşırı uyarılma, uyku sorunları vb. etkileri olabilmektedir. Bilinen o ki bu etkileri ortaya çıkaran afetin kendisi değil, doğurduğu sonuçlardır. Bu nedenle herhangi bir travmatik olay sonrasında psikolojik ilk yardım sağlamak oldukça önemlidir.

Psikolojik ilk yardım; tedavi ya da terapi değildir. Afetzedelere yalnız olmadıklarını hissettirmek, fizyolojik uyarılmayı azaltmak, var olan kaynaklar ve baş etme yolları hakkında bilgilendirmeyi kapsayan bir süreçtir. Bu süreçte konunun uzmanı değilsek yer almamakta fayda vardır. Afetlerle Psikososyal Hizmetler Birliği’nin çıkarmış olduğu “Psikososyal Uygulamalar Eğitim Kitabı’nda” yer alan bilgilere göre, Varsayımlar üzerinden hareket etmekten, herkesin travmatik olayları anı şiddette yaşayacağından ya da aynı tepkileri vermesi gerektiğini düşünmekten kaçının, her tepkiyi patolojik bir sonuç olarak değerlendirmeyin ve konuşmaya zorlamaktan, olayı anlattırmaktan kaçının. Herhangi bir bilgi varsa bunu paylaşın fakat yorum yapmaktan kaçınmak zarar vermemek açısından önem arz etmektedir.

Yaşanılan doğal afetlerin psikolojik sağlamlığımız açısından olumsuz etkileri olabileceği gibi, yaşanılan olaydan etkili başa çıkma mekanizmaları geliştirmek, sosyal destek ağlarını arttırmak ve travma sonrası gelişim gibi nispeten olumlu sayılabilecek etkileri de olabilmektedir. Alanda yer alan çalışmalar göstermektedir ki sosyal destek aramaya açık olma, evli olmak, problem odaklı baş etme stratejileri geliştirebilmek travma sonrası gelişimi etkili olarak yordamaktadır (Karancı, 2011).